Mevsim Değişiklikleri Psikolojimizi Nasıl Etkiliyor?

Mevsim Değişiklikleri Psikolojimizi Nasıl Etkiliyor?

İnsan psikolojisinin iklim koşulları, hava durumu, hava değişimi ile bağlantılı olduğunu ispatlayan çalışmalara bakıldığı zaman havanın güneşli olduğu günlerde insanların daha olumlu daha neşeli ve mutlu oldukları gözlenmiştir. Özellikle çok sıcak olmayan bahar aylarında insanların enerjisi fark edilir derecede değişim göstermektedir.Elbette bu durum sadece bir genellemedir, bu genelleme içine dahil olmayan bahar depresyonu yaşayan,kışın daha rahat ve mutlu hisseden kişiler de vardır.Ancak yağmurlu,soğuk,kapalı havası olan iklimlerde yaşayan insanlara bakıldığında örneğin İngiltere,Rusya,Kazakistan,Grönland gibi ülkelerde kasvetli hava artık alışılır hale gelmiş bulunmaktadır.Güneşin enerjisinden yoksun olmak demek aslında bilimsel açıdan kişilerde melotonin hormonunun az olması anlamına gelmektedir ve bu hormonun az olması seratonin hormonunun az olmasını tetikleyen bir durumdur. Serotonin hormonu da bilindiği üzere insanda mutluluk sağlayan bir hormondur o nedenle kış günlerinde serotonin hormonunda düşüş yaşanırken güneşin parlamaya başladığı bahar aylarında kişiler daha mutlu hissederler.

Enerjisiz olmak kişilerde hareketsizliğe yol açmaktadır, hareketsizlik de yine kişilerde psikolojik zorlantılara neden olabilir. Açık havaya çıkamamak sürekli kapalı alanda durma zorunluluğu içinde olmak, parklarda bahçelerde keyif yapmak yerine boş zamanını ya evde ya da sıcak kafe ya da AVM’ lerde geçirmek durumu insan fizyolojisi ve psikolojisi için olumsuz geri dönüşler yaratabilir.

İnsan beyni içerisinde yer alan hipotalamus bölgesi kişinin uyku rutinini, biyolojik uyumunu sağlayan merkezdir.Bu bölgede salgılanan hormonlar ile uyku düzeni biyolojik uyum uyanıklık ve uyku saatleri düzenlenmektedir. Havanın karanlık ve yağmurlu olduğu zamanlarda beyin ihtiyacı olan hormonları sağlayamadığı için kişiye uyku düzeninde bir takım problemler çıkarabiliyor bu durum da psikolojik durumda ve enerji seviyesinde olumsuz sonuçlar doğurabiliyor.

Çok sıcak havalar da yine bir çok sağlık problemini (kalp hastalıkları,tanisyon vs…) beraberinde getirdiği gibi ruhsal olarak da bir takım sağlık problemlerini beraberinde getirmektedir. Uyku problemi en bariz şikayettir,uyku düzensizliği sonucunda ise yorgunluk ve halsizlik gözlenir.

Bir araştırmada ise yaz aylarında güneşin en tepeye yükselmesi ile kişilerde risk alma eğilimi artış göstermektedir. Aynı şekilde heyecan artışı da yaşanmaktadır.Bu nedenle hiç olmayacak girişimlerde bulunma,tehlikeli adımlar atma gibi durumlar kış aylarına göre ihtimal dahilinde sayılır.Sıcak hava beraberinde tansiyon ve kalp problemerini getirdiği için özellikle anksiyete problemi yaşayan kişiler bu dönemde panik atak nöbetlerini daha sık geçirebilirler ya da sürekli bir kaygı hali gözlenebilir.Termometredeki sayı yükseldikçe nefes alış verişlerimiz daha tempolu bir hale gelir ve kalbimiz aşırı nem ve sıcaktan dolayı daha fazla yorulur bu da kişiye stres veren bir durum haline gelebilmektedir.

Bahara geçilen aylarda da kişilerde beden ve ruh arasında uyum sağlanamama durumu yaşanabilmektedir.Kişi soğuk ve kapalı kış aylarını geride bırakmaya bedenen ve psikolojik olarak karşılamaya hazır değildir ve bahar geldiği zaman yeterli enerjiyi toparlayamamıştır.Bu durum da onu ‘bahar depresyonu’ denilen duruma sürükler.

Kısacası her mevsimin her hava durumunun her iklimin insan sağlığı üzerinde olumlu olumsuz etkileri mevcuttur.Kış aylarının insanı fiziksel olarak kapalı alanlara mecbur bırakması, yaz aylarının aşırı sıcak günlerinde kişilerin metabolik bir takım sorunlarla karşılaşması,bahar aylarında mevsim geçişlerinden kaynaklanan dengesizliği yaşıyor olmaları kişilerde bir takım bedensel ve ruhsal etkiler yaratabilmektedir.

Bu nedenle;

Özellikle kış aylarında kesinlikle kişiler spor yapmalıdır. Günlük rutinlerinde enerjiyi arttıran etkinlikler yaratmalıdırlar. Örneğin yağmurlu havayı bile değerlendirip yağmurda yürüme etkinlikleri, düzenlemeli, alışılandan farklı olarak açık renkli kıyafetler tercih etmelidirler. Uyku saatlerine dikkat etmeleri yeme düzenlerini bilinçli bir şekilde programlamalıdırlar. Bol enerjili az yağlı  ve kişiye kış soğuklarında kan yapıcı yiyecekler tercih etmelidirler.Sosyallikten uzak kalınan sadece okul,iş ve ev arasındaki döngüden oluşan kış aylarında sosyal etkinlikler oluşturulmalı ve her koşulda motivasyon sağlayacak aktiviteler yapılmalıdır.

Aşırı nem ,aşırı sıcak hava kişilerde agresyon (öfke) problemine yol açtığı için yaz aylarında kişiler bol bol su tüketmeli, öğlen 12.00 ve 15.00 arasında dışarda olmamaya özen göstermelidir. Doğayla içiçe olma fırsatını kolaylıkça elde edebilecekleri bu dönemde kişiler belli bir saatten sonra açık hava sporları ve açık havada yapılacak sosyal etkileşim programları düzenlemelidirler.

Alkol ve sigaradan uzak,daha fresh ve taze (meyve ağırlıklı) bir beslenme düzenine geçiş yapılmalıdır.Sıcak havada yenen ağır yiyecekler ,kişide sağlık problemlerine yol açabilirler.Klima altında çok fazla durulmaması gerekir,boyun,bel ve sırt tutulmaları da yine sıcak havalarda karşımıza çıkan problemlerdendir.Tatil planları önemlidir,kişiye nefes aldıran onu motive eden bir tatil planı kesinlikle yazın verdiği enerjinin en doğru kullanılacağı durumlardan bir tanesi olacaktır.

Bahar döneminde ise kişi öncelikle kısa günlerin oluşturduğu hareketsiz ve kasvetli kış günlerini geride bırakmayı kademeli bir şekilde hayat düzenine yerleştirmelidir. Öncelikle değişen saat ve dolayısıyla havanın kararma saati ve uyku düzenini kademeli bir şekilde ayarlamalıdır. Kışın onda bıraktığı halsizlik durumunu atmak amacıyla kendine bir hobi edinmeli (yüzme,yürüyüş,resim) ve kendini yeni mevsime adapte etmeye çalışmalıdır. Bahar temizliği yapmaya çalışın,yaşadığınız ortamı,çalıştığınız ofisi temizlemek iyi gelecektir. Boğazlı, kalın kazakları kaldırın ve daha uçuş uçuş renkli kıyafetlerinizi yazlık dolabınızdan çıkarmaya başlayın,hatta küçük bir bahar gardrobu alışverişine çıkın.

Unutmayın her olumsuzun arkasında mutlaka olumlu bir durum vardır önemli olan sizin ümidinizi ve gücünüzü yitirmeden,karamsarlığa bürünmeden,çabalayarak iyiye ve güzele ulaşmaya çalışmanızdır.Her mevsimin tadı ayrı her koşulda sevdiklerinizle ailenizle arkadaşlarınızla huzurlu vakirt geçirebiliyorsanız,kendinizle her daim barışıksanız dış etkenler sizinle bir yere kadar uğraşabilir.Mutlu ve pozitif olmak sadece senin elinde!

Uzm.Klinik Psikolog Sinem ÖZER