Stresle Savunucu Başa Çıkma
Stres karşısında savunucu başa çıkma yöntemleri yani savunma mekanizmaları insanlarda oluşan kaygıları, sıkıntıları çözüme ulaşana kadar hafifletmekte ve duruma dayanmasını sağlamaktadır. Ancak sürekli kullanılması ruhsal sağlık bakımından tehlikeleri de beraberinde getirmektedir.
Başlıca savunma mekanizmaları şunlardır.
HAYAL KURMA
Hayal kurma çocuklar ve ergenlerde daha sık görülmektedir. Kişiler herhangi bir sebeple gerçek yaşamda tatmin bulamayan istek ve arzularını hayal kurarak gerçekleştirmeye çalışırlar. İçinde bulunduğu çatışmaları hayal dünyasında çözümleyerek rahatlamaya çalışır, örneğin işsiz birinin büyük bir şirketin müdürü olduğu hayalini kurması gibi. Yaratıcılığı geliştirmekle birlikte çok fazla bu mekanizma kullanılırsa gerçek ve hayal algılamasında bozulmalar gerçekle hayali birbirine karıştırma görülebilir.
Bastırma kişinin özellikle kendi iç dünyasında unutmak istediklerini bilinç dışına atmasıdır. Özellikle toplum kuralları, örf ve adetlerle çatışma yaşandığında arzular ve ihtiyaçlar bastırılmaya çalışılmaktadır. Fakat bilinç dışına atılmış olan istek, arzu ve ihtiyaçlar davranışlar üzerinde etki etmeye devam eder, kendilerini rüyalar yoluyla dışa vurabilirler. Bu mekanizmanın aşırı kullanılması sonucunda ruhsal sıkıntılar yaşanmaktadır.
İNKÂR
İnsanlar yaşadığı veya yaptığı olaylardan rahatsızlık ve kaygı duymaktan kurtulmak için inkâr etmeyi kullanabilmektedir. Genellikle dış ortamlarda meydana gelen olaylar karşısında ceza almaktan veya suçlanmaktan kaçınmak amacıyla da yaşanan olay inkâr edilmektedir.
TELAFİ ETME
Bireylerin herhangi bir konudaki eksikliklerinden dolayı üzüntü duyması sonucunda, bu eksikliklerini başka bir alanda başarılı olarak kapatmaya çalışmalarıdır. Telafi etme mekanizması insanların başkaları tarafından beğenilme, takdir edilme ihtiyaçlarının tatmin edilmediği durumlarda ortaya çıkmaktadır. Bu durumda birey onurunu korumak, kendini güvende hissetmek, saygı duyulmasını sağlamak amacıyla başka bir alanda başarılı olmak için aşırı çaba göstermektedir. Örneğin akademik yönden zayıf birinin spor alanında başarılı olmak için çok çalışması gibi.
ÖZDEŞLEŞME
Özdeşleşme, insanların kendilerini başkalarının yerine koyma ve davranma eğilimidir. Engellenmeler sonucunda başarısızlık hisseden kişiler başarılı olarak kabul ettikleri kişi ya da kişilerle kendini denk görmeyle doyum sağlayabilmektedirler. Sahip olduğu özellikleri yeterli bulmayan kişi, kendini istediği özelliklere sahip olduğunu düşündüğü kişiymiş gibi algılamakta ve onun gibi davranmaktadır. Örneğin oyuncularla, yıldız futbolcularla kendini özdeş görebilir. Bazen birey herhangi bir kurumla da kendini özdeşleştirerek bu sayede kendilik değerini arttırmaya çalışır.
YANSITMA
Yansıtma kişinin onaylanmayan özelliklerini başka kişilerde görme davranışıdır. Kendini rahatsız eden olayların, kendi eksikliklerinin, suçlarının kendi dışındaki olaylara ya da kişilerde bulması, böylece rahatlamaya çalışmasıdır, örneğin sınavda başarısız olan kişinin öğretmene kusur bulması gibi. Yine kendi kişilik yapısına has özellikleri başkalarında da görme eğilimi de yansıtma sonucu ortaya çıkmaktadır. Örneğin kendi yalancı ise diğerleri de yalan söylüyordur.
MANTIĞA BÜRÜNME
Engellenmeler karşısında kişi benliğinin ve kendi değerinin zarar gördüğünü hissettiği durumlarda doğrudan kendini savunmaya geçmektedir. Kendi yetersizliğinden dolayı başarısızlık gösterdiğinde doğru olmayan fakat kendince mantıklı mazeret bularak kendini savunmaktadır. Bu savunma mekanizmasını “kedi uzanamadığı ciğere mundar der” atasözü çok iyi açıklamaktadır.
KARŞIT TEPKİ GELİŞTİRME
Çatışmaların çözümünde kullanılan bir başka savunma mekanizması da karşıt tepki oluşturmadır. Kişinin istekleri bazen o kadar o kadar kontrol edilemez durumda olur ki baskı altında tutamayarak, bu isteklerinin tam tersi tepkiler göstererek kendini savunmaya çalışır, örneğin düşmanca duygular abartılı sevgi davranışlarıyla, eşcinsel eğilimler aşırı eşcinsellik karşıtı tepkilerle maskelenmeye çalışılır. Bu mekanizmayı kullananlar yeniliğe kapalıdırlar ve kendilerini olduğu gibi çevrelerindeki insanları da kontrol altında tutmaya çalışırlar.
GERİLEME
Gerileme kişinin o andaki temel istek ve ihtiyaçlarının karşılanmaması durumunda, olması gerekenden daha geri bir olgunluk düzeyine inmedir. Yeni kardeşi olan bir çocuğun altını ıslatmaya başlaması ya da tekrar biberonla beslenmek istemesi bu mekanizmaya örnektir.
YER DEĞİŞTİRME
Kişinin öfkesini, kızgınlığını, asıl bu duyguları yaşatana değil gücünün yettiği kişilere ya da nesnelere yöneltmesi durumuna yer değiştirme denir, örneğin müdürüne öfkelenen memurun evde karısına kızgınlığını göstermesi gibi.
YÜCELTME
Bastırılmış bulunan istek ve arzuların toplum tarafından kabul edilebilir şekle dönüştürülerek ifade edilmesidir. Gerçekleştirilmesi olanaksız olan ihtiyaçlar sanat olarak ya da düşünsel yapıtlar olarak doyum bulmaktadır.
Uzm. Psikolog Semra EVRİM
Kayıtlar
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder